UYKU

UYKU

Uyku, vücudun fonksiyonlarını en uygun şekilde sürdürebilmesi için gerekli olan biyolojik bir ihtiyaçtır. Ebeveynlerin en sık kaygılandıkları sorunlardan biri de bebeklerinde ve çocuklarında uyku problemi ile karşılaşmaktır.

Uyku 2 evreden oluşmaktadır. Bunlar Rapid Eye Movement (REM) ve Non-REM (N-REM) evreleridir. Kısaca bu evrelerden bahsedecek olursak;

N-REM evresi; Uyuşukluk (sersemlik) ile başlayan ve uyandırılamayan derin uykuya kadar giden 4 farklı dönemden oluşur. Enerji ve besinsel dengesizliklerin düzeltildiği, dinlendirici ve güçlendirici evredir.

REM evresi; Nörolojik, duygusal gelişim, hafıza oluşumu, öğrenme için gerekli olan evredir. Rüyalar bu evrede görülmektedir.

Uyku sırasında döngüsel olarak tekrarlanan önce N-REM ardından REM evreleri zamanında doğan bir bebekte yaklaşık 50 dk sürerken okul çağında bu süre 90-110 dk olur. Bu döngüler sırasında ise kısa uyanıklıklar gerçekleşir. Dolayısıyla bebeklerin gecede 6-9 kere kısa uyanmalar yaşaması beklenen bir durumdur.

Gün içinde uyuma isteğinin en yüksek olduğu zamanlar; 15:00-17:00 ve sabaha karşı 3:00-5:00 saatleri arasıdır.

Bebeklerin yarısı gece boyu kesintisiz uykuyu 6 aylıkken, %90’ı ise 12 aylıkken başarmaktadır. Çocukların %26’sı 4 yaşındayken, %15’i 5 yaşındayken gündüz uykusu uyumamaktadır. Okul çağındaki çocuklarda ise gündüz uyku gereksinimi kalmamaktadır.

Uyku;

-Bağışıklık sisteminin yeterli ve güçlü olmasında

-Büyüme ve gelişimin normal olmasında

-Davranış, hafıza ve okul başarısının yeterli ve iyi olmasında

-Annenin ve ailenin iyilik halinin sağlanmasında çok önemli bir rol oynamaktadır.

Normal ve yeterli uykudan bahsedebilmemiz için;

-Gece yatağa yattığında çocuğun uykuya dalma süresi 20 dk’dan kısa sürmeli

-Rutin uyanma saatinde rahatlıkla uyanabilmeli

-Gelişimsel süreç dışında gündüz uyku hali ve kestirme gereksinimi olmamalıdır

Uykuyu etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;

-İntrauterin dönemden itibaren bebeğin strese maruz kalması

-Bebeğin düşük doğum ağırlığının olması, prematüre olması

-Kronik hastalığının olması; Gastroözofageal reflü, atopik dermatit, idrar yolu enfeksiyonu,obstruktif uyku apnesi sendromu vd.

-Diş çıkarması

-Emzik kullanımı

-Odanın ısısı, gürültü, ışık

-Yatak, bebeğin uyku pozisyonu, ebeveynle birlikte uyuma, gündüz kestirmeleri

-Beslenme şekli

-Anne bebek arasındaki bağlanma, bebeğin mizacı

-Annenin kronik hastalıkları (depresyon vd.)

-Genetik

Aileler hekime genellikle uykuya geçememe, sık uyanma, uykuyu devam ettirememe, yorgun uyanma gibi şikayetlerle başvurmaktadır. Uyku sorunlarının sağlık üzerine birçok etkisi bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;

-Artmış dürtüsellik ve saldırganlık

-Kaygı bozukluğu

-Karşıt olma, karşıt gelme bozukluğu

-Dikkat ve hafıza sorunları, okul başarısında düşüklük

-Erişkin dönemde alkol ve madde bağımlılığı

-Artmış intihar riski

-Artmış obezite, insülin direnci, hipertansiyon riski

Bebek ve çocuklardaki uyku bozukluğunun temelindeki nedenin anlaşılması ve bu durumun düzeltilmesi sağlıklı bir uykunun sağlanması için en akılcı yaklaşım olmaktadır.

Kaynaklar:

American Academy of Pediatrics Healthychildren.org/English/healthy-living/sleep/Pages/default.aspx

Nelson Textbook of Pediatrics (21th Ed.) Sleep Medicine 31:1259-1299

Yurdakök Pediatri Bölüm 2: Gelişimsel Farklılıklar Uyku ve Uyku Bozuklukları 441-445.

Bebek, Çocuk, Ergen İzlem Protokolleri Türkiye Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, 2018

İlk 5 yaşta Çocuk Sağlığı İzlemi, Sosyal Pediatri Derneği Yayınları (2017) Çocuklarda Normal Uyku Fizyolojisi ve Farklı Gelişim Dönemlerinde Uyku Sorunları 27: 331-343.

Sadeh A, Mindell JA, Luedtke K, Wiegand B. Sleep and sleep ecology in the first 3 years: a web-based study. J Sleep Res 2009; 18:60-73.